Informatie over de verschillende therapieen
Binnen de GGZ wordt gebruik gemaakt van verschillende vormen van therapie. Het hieronder volgende overzicht geeft nadere informatie over veel gebruikte therapievormen binnen de GGZ en bij PTP.
Inzichtgevende therapie
Het begrijpen van het waarom van bepaalde klachten kan al een bepaald patroon doorbreken. Inzicht in je eigen valkuilen, blinde vlekken en automatische patronen is een belangrijke stap in het proces van verandering. Bijvoorbeeld: als je begrijpt waarom je iedere keer dwangmatig gaat opruimen als je het moeilijk hebt, namelijk omdat je tot het inzicht bent gekomen dat je op die momenten je eigenlijk heel boos of verdrietig voelt, is de eerste stap gezet om een dergelijk patroon te doorbreken.
Psycho-educatie
kennis overdracht; uitleg krijgen over het menselijk functioneren, over lichamelijke en psychische processen die gerelateerd zijn aan bepaalde klachten. Bijvoorbeeld: wanneer je last hebt van hyperventilatie en/of paniekaanvallen en je krijgt uitleg over wat er in je lichaam gebeurd ten tijde van een hyperventilatieaanval, dan kan die kennis al een deel van de angst weg nemen.
Gedragstherapie
in de gedragstherapie wordt er vanuit gegaan dat veel van het menselijk gedrag en dus ook ongewenst gedrag, is aangeleerd. Dit aangeleerde gedrag kun je dus ook weer afleren en vervangen door gewenst gedrag. Bijvoorbeeld: Je hebt last van straatvrees en je durft je huis niet meer uit omdat je 's avonds een keer bent overvallen op straat. Door een negatieve ervaring heb je jezelf dus aangeleerd om de straat en het donker te gaan vermijden. Een stappenplan, waarin je stap voor stap de confrontatie aangaat met de beangstigende situatie, in combinatie met bijvoorbeeld ontspanningsoefeningen, kan je helpen om het aangeleerde vermijdingsgedrag te vervangen door het gewenste gedrag van weer naar buiten gaan.
Cognitieve gedragstherapie
is een vorm van gedragstherapie waarbij een centrale rol wordt toegekend aan het effect van negatieve en irreële gedachten (cognities). Je gedrag wordt volgens deze benadering dus in belangrijke mate bepaald door datgene wat je denkt. Verander je negatieve en verkeerde denkpatronen dan wordt het daardoor mogelijk om ongewenst gedrag te veranderen. Bijvoorbeeld: Je hebt last van een sociale fobie; je durft amper contact met mensen te maken omdat je denkt dat anderen je toch wel raar of oninteressant zullen vinden. Het niet aangaan van contacten met anderen wordt dus beperkt door de denkbeelden die je over jezelf hebt. Wanneer je leert om deze denkpatronen te analyseren, te toetsen en te wijzigen in meer behulpzame en juiste denkbeelden, dan doorbreekt dat het patroon van sociale angst.
Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT)
oftewel aandachtgerichte cognitieve therapie richt zich op het ontwikkelen van een andere houding ten opzichte van gedachten en gevoelens met behulp van mindfulnesss-technieken. Mindfulness is te omschrijven als opmerkzaam zijn; de aandacht wordt gericht op alles wat je ervaart aan (lichamelijke) gevoelens en gedachten in het huidige moment zonder daarbij te oordelen en zonder daar meteen iets aan te willen veranderen. Deze meer accepterende houding staat vaak haaks op hoe we gewend zijn om te reageren op moeilijke gevoelens, nare gedachten en vervelende lichamelijke gewaarwordingen. Deze proberen we meestal zo snel mogelijk kwijt te raken. We schieten dus in allerlei automatische patronen van vermijden, oordelen of verzet met als doel de nare gewaarwordingen te stoppen. Vaak echter met een averechts effect. Met behulp van mindfulness-technieken leer je om deze automatische patronen van reageren te doorbreken. Bijvoorbeeld: wanneer je je somber of verdrietig voelt, heb je vaak de neiging om deze gevoelens ook nog eens te veroordelen. Je voelt je somber maar door al deze afkeurende gedachten ga je je steeds somberder voelen. Een meer accepterende en opmerkzame houding ten aanzien van wat je ervaart, waarbij je niet meer zo hard oordeelt over je eigen gevoelens en je deze ook niet meteen probeert te veranderen, geeft meer ruimte en leidt er wellicht toe dat je kunt ervaren dat gevoelens en gedachten, ook sombere en verdrietige, komen en gaan.
Mindfulness
naast het feit dat mindfulness een effectieve methode blijkt te zijn voor de behandeling van o.a. recidiverende depressies, angst en chronische pijn, is het ontwikkelen van mindfulness als basis houding, ook ondersteunend gebleken in de meeste andere therapieën. Ook kan het leren van mindfulness-technieken niet zo zeer onderdeel zijn van een behandeling maar meer voortkomen uit de wens bewuster en met meer aandacht te leven.